W maju 2025 roku przypada 85. rocznica deportacji Żydów z Pszczyny do Trzebini, przeprowadzonej przez nazistowskie władze niemieckie wiosną 1940 roku w ramach akcji przymusowych przesiedleń ludności żydowskiej ze wschodniego Górnego Śląska. Wydarzenie to, choć stanowi jeden z najważniejszych epizodów w tragicznej historii pszczyńskiej społeczności żydowskiej podczas II wojny światowej, pozostaje wciąż stosunkowo słabo obecne w świadomości historycznej i pamięci lokalnej.

W latach trzydziestych XX w. społeczność żydowska w Pszczynie liczyła nie więcej jak 100 osób, skupionych w około dwudziestu rodzinach; według danych z marca 1939 roku pszczyńska gmina żydowska zrzeszała 91 osób zamieszkałych w Pszczynie (80), Goczałkowicach (4), Piasku (3) i Wiśle Wielkiej (4). Dominującą grupę stanowili Żydzi niemieccy, biegle posługujący się również językiem polskim, co ułatwiało im funkcjonowanie w realiach państwa polskiego. Mniejszość tworzyli natomiast Żydzi polscy, którzy przybyli do Pszczyny w okresie międzywojennym, m.in. z Zagłębia Dąbrowskiego, centralnej Polski i Galicji.
Wybuch II wojny światowej radykalnie zmienił sytuację ludności żydowskiej na terenie wschodniego Górnego Śląska. Na mocy dekretu z 8 października 1939 roku województwo śląskie zostało wcielone do III Rzeszy. Większa jego część, w tym Pszczyna, weszła w skład utworzonej 26 października 1939 roku rejencji katowickiej. Wprowadzane stopniowo przez Niemców rozporządzenia antyżydowskie zmierzały przede wszystkim do stopniowego wyeliminowania Żydów z życia gospodarczego, przy równoczesnym ich wyłączeniu ze społeczeństwa i ograniczeniu swobód.
Obawa przed wkroczeniem wojsk niemieckich do Pszczyny, które zajęły miasto 2 września 1939 roku, wywołała falę ucieczek ludności cywilnej w obawie przed represjami. Wraz z wycofującym się Wojskiem Polskim miasto opuściło kilkadziesiąt rodzin, w tym kilka żydowskich. Ucieczka dotyczyła głównie Żydów polskich - ci udali się w większości do rodzinnych miejscowości lub na tereny, które z czasem znalazły się pod okupacją radziecką. Natomiast Żydzi wywodzący się z kręgu kultury niemieckiej, po krótkim okresie niepewności i tułaczki, powrócili do Pszczyny, licząc na względne bezpieczeństwo pod niemiecką administracją.

Dr Sławomir Pastuszka