Towarzystwo Dyletantów Teatralnych
Powstawanie żydowskich towarzystw kulturalnych na Górnym Śląsku w drugiej połowie XIX wieku wpisywało się w szersze procesy emancypacji i integracji społeczności żydowskiej w państwie pruskim. Zakładane w tym czasie organizacje nie tylko wspierały rozwój życia kulturalnego, lecz również stanowiły istotną formę samorealizacji oraz ekspresji ich członków. Odpowiadały na potrzeby żydowskich środowisk miejskich funkcjonujących w nowoczesnych strukturach społecznych, często też kompensowały ograniczony dostęp do instytucji kultury wyższej.
Przykładem takiej inicjatywy było Towarzystwo Dyletantów Teatralnych w Pszczynie (Theater-Dilettanten-Verein zu Pless), powołane do życia 15 marca 1876 roku z inicjatywy członków miejscowej Gminy Synagogalnej. Mimo iż informacje o jego działalności są skąpe, kluczowym źródłem do badań nad jego funkcjonowaniem pozostaje statut Towarzystwa z 1884 r., zachowany w zbiorach Archiwum Państwowego w Katowicach. Dokument ten stanowi podstawę źródłową niniejszego artykułu i umożliwia rekonstrukcję struktury organizacyjnej, celów oraz charakteru aktywności tego żydowskiego stowarzyszenia kulturalnego.
Towarzystwo miało charakter zarówno kulturalny, jak i filantropijny. Jego celem była „poprawa i rozwijanie towarzyskości przez częste przedstawienia teatralne i muzyczne”, przy czym cały dochód z tych wydarzeń miał być przeznaczany na cele dobroczynne.
Członkiem Towarzystwa mógł zostać każdy, kto cieszył się nienaganną opinią. Kandydatury rozpatrywał zarząd wraz z komisją balotacyjną, a decyzje zapadały w głosowaniu tajnym przy użyciu białych i czarnych kulek. Honorowe członkostwo mogło zostać przyznane osobom szczególnie zasłużonym, zwłaszcza w zakresie wspierania działalności Towarzystwa.
Sławomir Pastuszka
powrót