Poezja niemiecka na nagrobkach cmentarza żydowskiego w Pszczynie jest wyjątkowym świadectwem pamięci o zmarłych oraz wartości duchowych i kulturowych epoki. Inskrypcje, zarówno w formie krótszych wersów, jak i bardziej rozbudowanych stroficznych wierszy, odsłaniają głębokie treści pełne szacunku dla pamięci zmarłych, przywiązania do rodziny, przemijania oraz licznych wartości, chociażby takich jak praca i skromność.

Duża liczba epitafiów zawiera wzruszające, indywidualne frazy, nierzadko w dwóch lub trzech wersach, które podsumowują życie i charakter zmarłego. Na przykład, epitafium „Sanft war sein Uebergang. Friede und Ruhe seiner Asche” („Spokojne było jego przejście. Pokój i spokój jego prochom”) to wyraz pogodnego przejścia w zaświaty, podkreślający uspokojenie duszy w pośmiertnym odpoczynku. Podobnie prostota i skromność poetyckiego wyrażenia „Die Erde der Erde. Meinen Geist dem Urgeist” („Ziemia do ziemi, mój duch do praducha”) wskazują na uniwersalne prawa przemijania i przechodzenia w duchowy wymiar.
Wiele epitafiów odnosi się do pamięci o zmarłym, wyrażając cześć, którą żywili dla niego bliscy. Słowa „Nur wer Dich im Leben näher kannte, Weiß wie viel dies stille Grab umschließt” („Tylko ci, którzy znali cię bliżej za życia, wiedzą, jak wiele kryje ten cichy grób”) przenikają melancholią i delikatną nutą bólu. W podobnym duchu napis „Nicht im diesem Stein, sondern in unseren Herzen lebst Du fort!” („Nie w tym kamieniu, lecz w naszych sercach żyjesz nadal”) podkreśla znaczenie trwałej pamięci, która nie przemija wraz ze śmiercią ciała. Takie sentencje tworzą obraz grobu nie tylko jako miejsca fizycznego spoczynku, ale jako symbolu nieprzerwanego istnienia w sercach tych, którzy pamiętają.


Sławomir Pastuszka