Trwa kompleksowa inwentaryzacja nagrobków na nowym cmentarzu żydowskim w Mikołowie, powstałym w połowie lat 20. XVIII wieku. To właśnie ta nekropolia przez niemal wiek do 1814 roku użytkowana była przez Żydów z Pszczyny i okalających ją wsi jako miejsce wiecznego spoczynku. W tym numerze przedstawiam kolejny zidentyfikowany nagrobek, wieńczący grób pszczynianki zmarłej w pierwszej dekadzie dziewiętnastego stulecia. Upamiętnia on Helenę (Chaję) Skutsch, córkę Marcusa Joachima i Fradel Plessnerów, wnuczkę - w linii matki - owianego sławą Salomona Isaaka.

Z małżeństwa z kupcem Phebeusem (Fabischem) Skutschem, synem Samuela Isaaka z Toszku, miała jednego syna Samuela, urodzonego w 1792 roku w Pszczynie. Samuel Skutsch to postać szczególnie zasłużona, w latach 1819-1833 pełnił funkcję przewodniczącego Rady Miejskiej w Pszczynie, a w 1845 roku został uhonorowany wielce zaszczytnym tytułem „Starszego Miejskiego” (Stadtältester).
Helena - będąca już wdową - zmarła przedwcześnie 11 aw 5567 roku, tj. 14/15 sierpnia 1807 roku wedle rachuby gregoriańskiej. Jej grób wieńczy okazała piaskowcowa stela z wkomponowanymi motywami girlandy, główki kwiatowej i liści akantu. Lico wypełnia 13 wersów wklęsłej inskrypcji w języku hebrajskim. Epitafium w tłumaczeniu na język polski brzmi następująco:

Tu spoczywa
niewiasta poważana i skromna,
wliczona w poczet kobiet sprawiedliwych,
znana w bramach jej sprawiedliwość i skromność,
na oścież otwarty był jej dom,
żal, że przepadła, i nie zostanie zapomniana,
umarła, zostawiając nam życie, choć
nie osiągnęła większości swoich lat, oto ta,
niewiasta Chaja, córka wielmożnego, czcigodnego pana Meira,
żona wielmożnego, czcigodnego pana Fejbusza Skutsza,
błogosławionej pamięci. Odeszła w dobrej sławie w święty
Szabat 11 aw w roku: zostanie zniszczona
śmierć na wieki, według krótkiej rachuby.

Rok śmierci w inskrypcji zapisany został za pomocą chronogramu. Zakodowano go w zdaniu „zostanie zniszczona śmierć na wieki” - wyróżnione w nim za pomocą kropek litery, z których każda ma przypisaną wartość liczbową, dają wartość 567. W zapisie daty rocznej zwyczajowo pomija się wartość tysięcy, w związku z czym dodaje się zwrot „według krótkiej rachuby”.

Sławomir Pastuszka