Każdy obiekt mieszkalny lub użyteczności publicznej musi mieć rozwiązany problem odprowadzania ścieków.

Krystian Smuda
Zespół Gospodarki Wodnej i Ochrony Wód

Każdy obiekt mieszkalny lub użyteczności publicznej musi mieć rozwiązany problem odprowadzenia ścieków. W większych skupiskach ludności, gdzie funkcjonuje rozwinięta infrastruktura, ścieki z wewnętrznych instalacji odprowadzane są do kanalizacji zbiorczej.
Odmienne rozwiązania stosuje się w przypadku zabudowy rozproszonej: małego osiedla na peryferiach miasta, rozproszonych zabudowań położonych na terenach wiejskich, pensjonatów i hoteli położonych w odosobnieniu.
Wiele małych gmin zrezygnowało z budowy systemów kanalizacyjnych i dużych oczyszczalni ścieków komunalnych, w zamian montując przydomowe oczyszczalnie ścieków, które właściwie dobrane, gwarantują osiągnięcie wymaganych efektów ekologicznych przez te gminy. Inne nie odstąpiły od planów budowy kanalizacji zbiorczej, jednak pozostawiły mieszkańcom prawo wyboru do czasu jej realizacji.
Warto zatem pamiętać, że zbiorcza kanalizacja nie jest jedynym rozwiązaniem, a na pewno nie jest rozwiązaniem najlepszym w przypadku miejscowości o rozproszonej zabudowie lub znacznych różnicach wysokości, a posiadających sprzyjające warunki hydrogeologiczne, wiąże się bowiem z zastosowaniem kosztownego inwestycyjnie i eksploatacyjnie systemu ciśnieniowego.
Zgodnie z art. 42 pkt. 4 ustawy Prawo wodne w miejscach, gdzie budowa systemów kanalizacji zbiorczej nie przyniosłaby korzyści dla środowiska lub powodowałaby nadmierne koszty, należy stosować systemy indywidualne lub inne rozwiązania zapewniające ochronę środowiska.
Wybór rodzaju oczyszczalni zależy nie tylko od możliwości ekonomicznych i decyzji inwestora, ale też od pewnych ograniczeń prawnych i technicznych związanych z jej budową. Budując indywidualną oczyszczalnię ścieków należy zachować odpowiednie odległości od m.in. budynków mieszkalnych, studni, granic działki i drzew. Każda instalacja musi być dobrana w sposób indywidualny. Jest to możliwe, ponieważ istnieją różne warianty poszczególnych rodzajów oczyszczalni. Projekt musi uwzględniać wiele aspektów, m.in. liczbę mieszkańców, a tym samym ilość dostarczanych ścieków, charakter obiektu, możliwości gruntowo-przestrzenne.
Analiza prawnych możliwości montażu i eksploatacji przydomowych oczyszczalni związana
jest z uregulowaniami wyznaczanymi przez prawo lokalne, wielkością oczyszczalni (przepustowością), minimalnymi wymaganymi odległościami elementów instalacji od budynków i innych obiektów infrastruktury, wymaganym poziomem oczyszczania ścieków, aspektami związanymi z odprowadzaniem oczyszczonych ścieków do gruntu i jakością planowanych rozwiązań technicznych.
Przed podjęciem decyzji należy upewnić się czy rozpatrywana działka nie znajduje się na obszarze, na którym prawo lokalne wyklucza budowę przydomowych oczyszczalni.
Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie rodzajów, których eksploatacja wymaga zgłoszenia z dnia 2 lipca 2010 r., zgłoszenia z uwagi na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi wymagają oczyszczalnie ścieków o przepustowości do 5 m3 na dobę, wykorzystywane na potrzeby własnego gospodarstwa domowego lub rolnego w ramach zwykłego korzystania z wód.
Zgodnie z ustawą Prawo wodne właścicielowi gruntu przysługuje prawo do tzw. zwykłego korzystania z wód stanowiących jego własność oraz z wody podziemnej znajdującej się w jego gruncie.
Uzyskanie pozwolenia wodno-prawego nie jest wymagane od właściciela przydomowej oczyszczalni ścieków w sytuacji, gdy ścieki oczyszczone odprowadzane są do wód lub gruntu na terenie jego działki w ilości mniejszej niż 5 m3 na dobę.
W sytuacji, gdy ścieki odprowadzane są do gruntu lub do wód, które nie stanowią własności właściciela oczyszczalni ścieków, wymagane jest uzyskanie pozwolenia wodno-prawnego, niezależnie od ilości odprowadzanych ścieków.
Natomiast ustawa Prawo budowlane mówi, że budowa przydomowej oczyszczalni ścieków
o przepustowości > 7,5 m3/d wymaga pozwolenia na budowę, o przepustowości < 7,5 m3/d wymaga zgłoszenia.
Podejmowanie decyzji o instalacji przydomowej oczyszczalni wymaga rozważenia szeregu czynników: środowiskowych, technicznych, prawnych i ekonomicznych. Analiza opłacalności takiej inwestycji realizowana jest zawsze w alternatywie do sytuacji aktualnej lub innego planowanego działania. Do najczęściej spotykanych alternatyw przy podejmowaniu decyzji o wykonaniu przydomowej oczyszczalni jest podłączenie domu do miejskiej lub gminnej sieci kanalizacyjnej i zakup lub utrzymanie zbiornika bezodpływowego (szamba).
Analiza opłacalności ma na celu oszacowanie korzyści w przypadku podjęcia określonej decyzji inwestycyjnej.
Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków jest działaniem proekologicznym i ekonomicznie efektywnym. W związku z tym istnieją możliwości dofinansowania realizacji takiej inwestycji z kilku źródeł. Jedną z najkorzystniejszych form dofinansowania są pożyczki preferencyjne udzielane przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach.
Fundusz wspomaga inwestycje związane z budową przydomowych oczyszczalni ścieków od kilku lat. Do chwili obecnej dzięki pomocy Funduszy wybudowano 289 przydomowych oczyszczalni, a kwota dofinansowania przekroczyła 2 315 782 zł.
Jednym z dokumentów wymaganych przez Fundusz przy ocenie wniosków o dofinansowanie jest program budowy przydomowych oczyszczalni ścieków w rejonie, podlegający zatwierdzeniu przez właściwy organ stanowiący i kontrolny.
Program tego rodzaju zawiera m.in. dane w odniesieniu do osób gotowych podjąć działania
inwestycyjne, analizuje dostępne kierunki działań techniczno-technologiczne, wskazuje
parametry ekonomiczne związane z realizacją przedsięwzięć (wartość nakładów inwestycyjnych, źródła finansowania), opisuje spodziewane efekty ekologiczne.
Celem szczegółowym programu jest przedstawienie i opisanie typowych konstrukcji przydomowych oczyszczalni ścieków, przedstawienie warunków ich eksploatacji, uwarunkowań prawnych związanych z wykonaniem instalacji, ocena kosztów inwestycyjnych zadań, wypracowanie optymalnego montażu finansowego, opartego na wykorzystaniu zewnętrznych środków finansowych oraz środków użytkowników.
W przydomowych oczyszczalniach bardzo istotnym problemem jest ich właściwa eksploatacja. Z punktu widzenia ochrony środowiska istotnym jest fakt, że w przeważającej większość przypadków w przydomowych oczyszczalniach ścieków nie ma kontroli jakości ścieków oczyszczonych. Użytkownicy nie są zainteresowani wynikami efektywności pracy swoich oczyszczalni, gdyż koszty analiz fizykochemicznych są dla nich zbyt wysokie.
Fundusz wymaga, aby potwierdzić w pełni trwałość efektów ekologicznych zadania, poprzez
przedstawianie przez beneficjenta protokołów z corocznej kontroli poprawności eksploatacji
oczyszczalni, wykonywanych przez przedstawiciela beneficjenta w ciągu 5 lat od daty zakończenia zadania, przesyłane do WFOŚiGW do 31 grudnia każdego roku.
Fundusz oczekuje powyższych dokumentów biorąc pod uwagę przede wszystkim obowiązujące zapisy prawne oraz wymagania w zakresie zalecanych sposobów potwierdzenia uzyskanego efektu ekologicznego ujęte we wzorach wniosków dotyczących dofinansowania oraz w zawieranych umowach o udzielenie dofinansowania zadań.
Można przez to rozumieć, że badania potwierdzające poprawność eksploatacji oczyszczalni, a tym samym potwierdzające nie przekraczanie najwyższych dopuszczalnych wskaźników zanieczyszczeń dla oczyszczonych ścieków powinny być wykonywane minimum raz na rok. Rodzajowo powinny być wykonywane przede wszystkim dla dwóch podstawowych wskaźników zanieczyszczeń, tj. bZt5 oraz zawiesin ogólnych przy ściekach wprowadzanych do ziemi, w granicach gruntu stanowiącego własność wprowadzającego, w pozostałych przypadkach badania powinny obejmować pięć podstawowych wskaźników zanieczyszczeń.
Natomiast najwyższe dopuszczalne wartości wskaźników zanieczyszczeń dla oczyszczonych
ścieków nie powinny przekroczyć wartości z załącznika nr 1 do rozporządzenia ministra
środowiska z dnia 24 lipca 2006 roku w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego.
Należałoby także stwierdzić, że WFOŚiGW w Katowicach przy określaniu warunków współpracy z beneficjentami bierze pod uwagę aspekty prawne, ale także w sposób znaczący zwraca uwagę na efekty ekologiczne wynikające z realizacji zadań oraz właściwe wydatkowanie środków na te zadania.
Istotnym wydaje się stwierdzenie, że przy prawidłowej eksploatacji właściwych urządzeń
(przydomowych oczyszczalni ścieków) beneficjent nie powinien mieć problemów z potwierdzeniem utrzymania właściwych efektów ekologicznych, potwierdzanych wcześniej przez producentów tych urządzeń m.in. poprzez zapewnienie zgodności z obowiązującymi przepisami i normami.




Dofinansowano ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach.

Treści zawarte w publikacji nie stanowią oficjalnego stanowiska organów Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach.