Ochrona gatunku żubr (Bison bonasus), który występuje w wielu krajach europejskich oraz w kilku ośrodkach na obszarze innych kontynentów, jest dużym wyzwaniem i z całą pewnością może przysparzać niepokojów, ale działania podejmowane przez Europejskie Centrum Ochrony Żubra (ang. European Bison Conservation Center, EBCC), pomimo skomplikowanej logistyki, przynoszą konkretne rezultaty dla ochrony tego gatunku.

EBCC jest wieloletnim, międzynarodowym projektem realizowa-nym przez Stowarzyszenie Miłośników Żubrów - stowarzyszenie, w którym na stanowisko prezesa w kolejnych kadencjach wybierana jest prof. Wanda Olech (przewodniczącą Grupy Specjalistów ds. żubra, ang. Bison Specialist Group, powołanej z ramienia Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody, ang. International Union for Conservation of Nature, IUCN)(foto).
Stowarzyszenie Miłośników Żubrów (SMŻ) zostało utworzone w 2005 roku (w tym roku świętuje 10-lecie istnienia). Głównym celem działalności SMŻ jest wspieranie działań na rzecz ochrony żubra (Bison bonasus). SMŻ współpracuje z organizacjami samorządowymi i instytucjami państwowymi w egzekwowaniu obowiązków wynikających z przepisów dotyczących ochrony przyrody i środowiska oraz organizuje konferencje i zjazdy naukowe dotyczące biologii i ochrony żubra. Obecnie członkami SMŻ jest ponad 200 osób, w tym 37 z zagranicy; wielu z nich to specjaliści z dziedzin związanych z ekologią, genetyką, weterynarią, hodowlą oraz leśnictwem, a także inne osoby zainteresowane działaniami na rzecz zachowania gatunku.
SMŻ działa głównie w Polsce, lecz poprzez realizację projektu Europejskiego Centrum Ochrony Żubra, pozostaje w ścisłej współpracy z partnerami zagranicznymi, co zapewnia spójność
w zarządzaniu całą populacją.
Struktura Centrum Ochrony Żubra oparta jest na współpracy różnych jednostek, a każda z tych jednostek funkcjonuje jak trybik, który obracając się współtworzy ogromną machinę. Wszyscy członkowie centrum wykonują swoją pracę woluntarystycznie.
Bez wątpienia najważniejszym organem dla sprawnej działalności Centrum jest Księga Rodowodowa Żubrów (KRŻ). KRŻ współtworzy Centrum Ochrony Żubra, będąc jego autonomiczną częścią. Siedziba jej redakcji mieści się w Białowieskim Parku Narodowym, a kolejne zeszyty KRŻ wydawane są dzięki bieżącej współpracy redakcji z hodowcami żubrów z zagród zamkniętych oraz opiekunami żubrów ze stad wolnościowych.
Hodowcy współpracujący z KRŻ są zobowiązani do informowania redakcji o przypadkach: narodzin, upadków oraz transportów zwierząt będących pod ich opieką, natomiast opiekunowie stad wolnościowych raz w roku przesyłają informację na temat liczebności tych stad. Dzięki temu KRŻ stanowi spis wszystkich osobników żyjących współcześnie w zagrodach zamkniętych oraz zawiera informację na temat liczby zwierząt żyjących w stadach wolnych
i półwolnych. Każdy z osobników pozostający w zamkniętym ośrodku hodowli, po zarejestrowaniu w Księdze, otrzymuje unikalny numer rodowodowy. Nadanie numeru rodowodowego świadczy
o tym, że osobnik pochodzi od rodziców zarejestrowanych w Księdze i wyklucza podejrzenie, że czystość gatunkowa danego osobnika jest zakłócona przez domieszkę krwi bizona - bliskiego krewnego żubra (bizon jest gatunkiem rodzimym dla krajów Ameryki Północnej). O osobnikach z ośrodków zamkniętych, niezarejestrowanych
w księdze nigdy nie można wypowiadać się z pewnością w kwestii ich czystości gatunkowej. Nad sprawnym przepływem informacji do KRŻ czuwa jej redakcja, korzystając z pomocy regionalnych koordynatorów EBCC.
Regionalni koordynatorzy wraz ze specjalistami z Bison Specialist Group IUCN stanowią główny zespół EBCC. Członkowie Bison Specialist Group wchodzą w skład tego zespołu jako ciało doradcze, natomiast regionalni koordynatorzy odpowiedzialni są za bezpośrednie kontakty z hodowcami na obszarach im podległych. Przedstawiciele regionalnych biur EBCC reprezentują 10 krajów Europejskich (Białoruś, Czechy, Hiszpania, Litwa, Niemcy, Polska, Rosja, Rumunia, Skandynawia, Węgry). W większości krajów zlokalizowane jest jedno biuro regionalne, wyjątek stanowią Niemcy, gdzie mieszczą się 4 biura o nienachodzących na siebie obszarach. Dzięki temu, że członkowie zespołu EBCC stanowią grupę międzynarodową, hodowcy z krajów europejskich mogą się porozumiewać ze swoimi koordynatorami w rodzimym języku - stanowi to spore ułatwienie w rozwiązywaniu bieżących problemów, rodzących się w toku codziennej działalności ośrodków hodowlanych. Koordynatorzy regionalni pozostają ze sobą w kontakcie elektronicznym oraz spotykają się raz w roku podczas konferencji organizowanej w Polsce przez Stowarzyszenie Miłośników Żubrów.
Podczas tej dorocznej konferencji prezentowane są wyniki badań prowadzonych w celu poznawania biologii i ochrony gatunku, a dodatkowo wydawany jest kolejny zeszyt biuletynu „Żubr
i jego ochrona” (European Bison Conservation Newsletter), gdzie publikowane są recenzowane prace oryginalne, a także referaty naukowe i przeglądowe. Doniesienia konferencyjne, a także egzemplarze biuletynu dostępne są dla wszystkich uczestników konferencji.
Korzystając z metafory trybików w odniesieniu do działalności Centrum Ochrony Żubra, składających się na wielki mechanizm, łatwo można uzmysłowić sobie, że każdy element tego mechanizmu: redakcja Księgi Rodowodowej Żubrów, członkowie Bison Specialist Group, Regionalni Koordynatorzy EBCC oraz redakcji Biuletynu Ochrony Żubra tworzą sprawny mechanizm, w którym każdy trybik kręcąc się we własnym tempie napędza pozostałe.

SMŻ
Dofinansowano ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony
Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach
,,Treści zawarte w publikacji nie stanowią oficjalnego stanowiska organów Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach"