Okres wegetacyjny ruszył na dobre. Niestety, intensywny rozwój roślin powiązany jest zawsze z masowym pojawianiem się chorób, i chwastów.

Dla utrzymania dobrej kondycji roślin, ich zdrowotności, a w konsekwencji dobrego plonowania, czy też utrzymania walorów ozdobnych, podejmujemy się wielu zabiegów ogólnie określanych jako zabiegi ochrony roślin. Pojęcie to ma najczęściej pejoratywny odbiór i często kojarzony wyłącznie z chemiczną ochroną roślin, także negatywnie ocenianej.
Ochrona roślin to zespół działań zapobiegających obniżaniu jakości bądź ilości plonów powodowanych przez szeroko rozumiane agrofagi. Obecnie obserwujemy wyjątkowo intensywne nasilenie wszelkiego rodzaju chorób i szkodników, stąd trudno sobie wyobrazić uprawę jakichkolwiek roślin bez zabiegów ochronnych, nawet roślin ozdobnych w mieszkaniach.
Wraz ze wzrostem natężenia agrofagów wzrasta liczba metod i środków do ich kontroli bądź ograniczania. Nie sposób je w tym miejscu szczegółowo charakteryzować. Najogólniej dzieli się je na metody nie chemiczne (agrotechniczne, mechaniczne, fizyczne, biologiczne, hodowlane, kwarantanna) i chemiczne. Z upływem czasu coraz większego znaczenia nabiera integrowana ochrona roślin, czyli umiejętne, łączne stosowanie odpowiednio dobranych metod w celu utrzymania liczebności agrofagów poniżej progu szkodliwości. Podstawowym celem integrowanej ochrony roślin jest zachowanie wysokiej skuteczności ograniczania niepożądanych organizmów przy jednoczesnym minimalizowaniu zagrożeń dla człowieka, zwierząt i środowiska przyrodniczego. W tym systemie dopuszcza się stosowanie wszystkich metod, jednak ze szczególnym naciskiem na wykorzystanie naturalnych procesów samoregulacji i celowym wspomaganiu tych procesów.
Utrzymanie właściwych proporcji między organizmami pożytecznymi (uprawianymi, chowanymi), a niepożądanymi na małych obszarach (ogrody przydomowe, działki rekreacyjne, parki, balkony itd) jest stosunkowo proste i możliwe przy wykorzystaniu metod nie chemicznych. Utrzymanie zdrowej gleby, uprawianie odpornych odmian, stosowanie płodozmianu, zabiegi agrotechniczne, a w razie potrzeby interwencja ekologicznymi środkami, zazwyczaj pozwala zachować homeostazę. Szczególnie istotne znaczenie ma zachowanie na danym obszarze możliwe największej liczby gatunków roślin i zwierząt, ponieważ wykształcają się wówczas liczne zależności między poszczególnymi organizmami i ich populacjami, a konsekwencją tego są procesy samoregulacji w danym środowisku.
Na plantacjach amatorskich powszechna powinna być współrzędna uprawa roślin, odpowiedni dobór sąsiadujących ze sobą roślin i stosowanie tzw. zielonych ściółek. Taki model pozwala nie tylko wykorzystać korzystne wzajemne oddziaływanie na siebie roślin, ale również kreuje optymalne siedliska dla pożytecznej entomofauny. Generalnie uważa się, że metody nie chemiczne nie wpływają znacząco na owady dziko żyjące. Należy jednak pamiętać, że zmniejszanie różnorodności (np. niszczenie chwastów) zawsze ogranicza bazę pożytkową i siedliskową dla owadów.

Kurczenie się powierzchni użytków rolnych, wzrost liczby ludności i zapotrzebowania na w miarę możliwości tanią żywność, pasze, surowce energetyczne i medyczne, a także wyczerpywanie zasobów naturalnych, stawia przed rolnictwem kolejne wyzwania, tj. w konsekwencji konieczność ciągłej intensyfikacji produkcji i produkcji wielkotowarowej. W tej sytuacji pogodzenie wszystkich oczekiwań wobec rolnictwa staje się coraz trudniejsze. W produkcji wielkotowarowej, na wielkopowierzchniowych monokulturach utrzymanie procesów samoregulacyjnych jest z natury rzeczy niemożliwe, stąd konieczne tam jest i będzie stosowanie chemicznych metod ochrony roślin. Wokół tej metody zrodziło się wiele kontrowersji, polemik, sporów oraz wątpliwości. Nie wchodząc w zbędne tutaj dywagacje, podkreślić należy, że pomimo toksycznych właściwości, prawidłowo stosowane pestycydy nie muszą być niebezpieczne dla środowiska, w tym pożytecznej entomofauny. Warunkiem jest stosowanie pestycydów precyzyjnie, zgodnie z zaleceniami i podstawowymi zasadami bezpieczeństwa, a przede wszystkim:
 nie stosowanie środków toksycznych dla owadów zapylających w okresie kwitnienia roślin,
 unikanie opryskiwania plantacji, na których występują kwitnące chwasty,
 dobór preparatów o krótkotrwałym działaniu i niskiej toksyczności,
 przestrzeganie okresów prewencji,
 przeciwdziałanie znoszeniu cieczy opryskowej podczas zabiegu,
 wykonywanie zabiegów późnym wieczorem lub nocą, po zakończonych lotach owadów.

Na rozważania o lapsusach, nieporozumieniach, niedomówieniach i różnych zagadnieniach bezpiecznego stosowania chemicznych środków ochrony roślin w aspekcie bezpieczeństwa dla owadów zapraszam do kolejnej części niniejszej publikacji.

Wiesław Londzin
Stowarzyszenie Pszczelarzy Ziemi Pszczyńskiej


Dofinansowano ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach
,,Treści zawarte w publikacji nie stanowią oficjalnego stanowiska organów Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach"