Azbest jest handlową nazwą odnoszącą się do włóknistych materiałów nieorganicznych - minerałów o unikalnych właściwościach chemicznych i fizycznych.

Azbesty, niezależnie od różnic chemicznych i wynikających z budowy krystalicznej, są minerałami naturalnie występującymi w przyrodzie. Ich występowanie jest dość powszechne, ale tylko w niewielu miejscach kuli ziemskiej azbest był i niekiedy jeszcze jest eksploatowany na skalę przemysłową.
Azbest posiada unikalne właściwości chemiczne i fizyczne, takie jak odporność na bardzo wysokie temperatury, odporność na działanie chemikaliów, kwasów, zasad i wody morskiej. Charakteryzuje się także dużą sprężystością i wytrzymałością mechaniczną. Cechy te spowodowały, że znalazł on zastosowanie w ok. 3 000 różnorodnych produktach, z czego masowo (około 85% całkowitego wykorzystania gospodarczego) w produkcji materiałów budowlanych, głównie wyrobów azbestowo-cementowych w postaci płyt dachowych i elewacyjnych oraz rur. Duże ilości azbestu stosowano również przy wytwarzaniu wyrobów przemysłu motoryzacyjnego, elektromaszynowego, artykułów gospodarstwa domowego, jak również w energetyce, hutnictwie, przemyśle stoczniowym i chemicznym.
Występowanie i odmiany
Gdzie występują azbesty? Większość z nich powstała w skałach pochodzenia magmowego, głównie ultra-zasadowych. Najczęściej azbest wypełnienia szczeliny w tych skałach w postaci bardzo cienkich, włóknistych monokryształów, których długość dochodzi niekiedy do kilkudziesięciu centymetrów.
Pod względem chemicznym azbesty są uwodnionymi krzemianami różnych metali. W zależności z jakim metalem krzemiany tworzą związek, wyróżnia się kilka typów azbestu o różnej szkodliwości dla zdrowia. Najgroźniejszy jest azbest niebieski (krokidolit). Największe zastosowanie przemysłowe ma azbest biały (chryzotyl), następnie azbest niebieski oraz brązowy (amosyt).
Pod względem mineralogicznym rozróżnia się dwie grupy azbestów:
- serpentynowe,
- amfibolowe.
Do azbestów serpentynowych należy w zasadzie tylko jedna odmiana azbestu - azbest chryzotylowy (fot. 1 i 2). Jest on wydobywany i stosowany w największych ilościach. Wśród azbestów amfibolowych przemysłowe znaczenie mają odmiany: azbest amosytowy, krokidolitowy (fot. 3 i 4) i tremolitowy (fot. 5 i 6). Istnieją jeszcze inne odmiany azbestu amfibolowego, np. antofyllit i aktynolit, które nie posiadają znaczenia przemysłowego.
fot. 1
fot. 2
fot. 3
fot. 4
fot. 5
fot. 6
Azbest bardzo groźny dla zdrowia
Pomimo szerokiego zastosowania praktycznego, materiały zawierające azbest należą do substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla zdrowia ludzi, szczególnie jeżeli chodzi o udowodnione działanie kancerogenne minerałów azbestu i z tego powodu powinny podlegać sukcesywnej eliminacji. Chorobotwórcze działanie azbestu jest wynikiem wdychania włókien zawieszonych w powietrzu. Biologiczna agresywność pyłu azbestowego związana jest ze stopniem penetracji i ilością włókien w dolnej części układu oddechowego. Szczególne znaczenie ma średnica poszczególnych włókien. Włókna cienkie, o średnicy poniżej 3 µm, przenoszone są łatwiej i odkładają się w końcowych odcinkach dróg oddechowych. Natomiast włókna grube, o średnicy powyżej 5 µm, zatrzymują się w górnej części układu oddechowego. Największe zagrożenie dla organizmu ludzkiego stanowią włókna respirabilne, tj. takie, które z powietrzem dostają się do pęcherzyków płucnych. Ich średnica jest mniejsza niż 3 µm. Ryzyko wynikające dla zdrowia z wchłaniania pyłu drogą pokarmową jest znikome (Szeszenia-Dąbrowska w: Zdrowotne i prawne aspekty postępowania z wyrobami zawierającymi azbest, 2004).

Starostwo Powiatowe w Pszczynie


Difinansowano ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach
,,Treści zawarte w publikacji nie stanowią oficjalnego stanowiska organów Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach"