Pszczyńskie synagogi cz. 3
Autorem cyklu artykułów poświęconych pszczyńskim synagogom jest urodzony w Pszczynie Sławomir Pastuszka - student Uniwersytetu Jagiellońskiego i wieloletni opiekun cmentarza żydowskiego w Pszczynie, autor kompleksowej inwentaryzacji tej nekropolii.
Zgodnie z żydowską tradycją miejskie synagogi są utrzymywane przede wszystkim z opłat za tzw. funkcje (np. wezwanie do czytania Tory czy możliwość otwarcia aron ha-kodesz), a także ze sprzedaży miejsc, bądź to na podstawie z góry ustalonego cennika bądź to w drodze licytacji. Sprzedaż, o której gminy informowały często w prasie, odbywała się zawsze krótko przed świętem Rosz haSzana, czyli żydowskim Nowym Rokiem, który w kalendarzu gregoriańskim przeważnie wypada we wrześniu.
Dzięki statutowi Gminy Synagogalnej w Pszczynie z 1896 roku, który jest przechowywany w miejscowym archiwum, możemy dokładnie zapoznać się, na jakich zasadach funkcjonowała sprzedaż miejsc w pszczyńskiej synagodze. Poniżej zostanie przedstawione tłumaczenie siedmiu punktów statutu z części VIII pt. „O miejscach w synagodze”.
§ 63.
Miejsca w synagodze (miejsca stojące, siedzące, krzesła) są własnością gminy i przeznaczone są do użytkowania przez członków gminy stosownie do ustaleń zarządu gminy.
Posiadacz miejsca w synagodze nie ma prawa do wykonania na nim jakichkolwiek zmian bez zgody zarządu gminy.
§ 64.
Należne członkom gminy prywatne prawa do poszczególnych miejsc w synagodze zostają im zachowane, mogą jednakże zostać przeniesione dyspozycją na osoby żyjące lub, w przypadku śmierci, na innych, ale tylko, członków gminy.
Nowe długoterminowe prawa użytkowania miejsc w synagodze nie mogą być ustanawiane.
§ 65.
Jeśli osoba posiadająca prywatne prawo do miejsca w synagodze wystąpi z gminy, to ta, jeśli nie otrzyma w ciągu jednego roku udokumentowanego na piśmie przeniesienia takiego miejsca na innego członka, może uzyskać prawo do tego miejsca lub do zarządzania nim. W pierwszym przypadku cena za miejsce określona zostaje na średnią cenę najmu z ostatnich 3 lat z uwzględnieniem 5%-wej kapitalizacji.
Jeśli gmina przejmie miejsce w zarząd, to winna wypłacić osobie uprawnionej do miejsca połowę rocznej kwoty najmu.
Jeśli gmina nie skorzysta z tego uprawnienia, to osoba uprawniona do miejsca może sama je wynająć, musi jednakże corocznie płacić składkę na utrzymanie synagogi w wysokości określonej przez Zgromadzenie Reprezentantów.
§ 66.
Osoba posiadająca stałe prawo miejsca może je odnająć tylko za zgodą zarządu gminy, a i to tylko wówczas, gdy sama nie może z tego miejsca korzystać.
§ 67.
Jeśli do miejsca w synagodze ma prawo kilka osób, np. spadkobiercy, to winne się one w swoim gronie porozumieć co do jego użytkowania i decyzję przedstawić zarządowi.
Jednoczesne korzystanie z miejsca przez kilka osób nie jest dozwolone.
§ 68.
Zarząd winien prowadzić wykaz wszystkich miejsc w synagodze. Należy do niego wpisywać wszystkie uprawnienia do konkretnych miejsc przyznane członkom gminy oraz wszelkie dokonane w późniejszym czasie zmiany.
Gmina przyznaje uprawnienia tylko do tych miejsc w synagodze, które zarejestrowane są w wykazie.
§ 69.
Jeśli istnieją miejsca bez udzielonego na nie wyłącznego prawa użytkowania przez danych członków, to są one corocznie wynajmowane przez zarząd po cenach ustalonych przez Zgromadzenie Reprezentantów. Wynajem nigdy nie może zostać dokonany w formie publicznego przetargu.
Ten, kto już posiada wynajęte miejsce, może wystąpić o jego pozostawienie mu zwracając się o to do zarządu w ciągu określonego i publicznie znanego terminu i jest w takim przypadku kandydatem uprzywilejowanym.
Sławomir Pastuszka
Opracowano na podstawie:
• zasobów Archiwum Państwowego w Pszczynie
Autor artykułu poszukuje zdjęć lub innych materiałów ikonograficznych pszczyńskiej synagogi, a także wspomnień o synagodze. Kontakt przez redakcję „Głosu”.
powrót