Heinrich Schiller - kupiec i inwestor
W latach 1854-1895 znajdująca się przy pszczyńskim rynku kamienica pod numerem 16 należała do zamożnej, żydowskiej rodziny Schillerów. Jej właściciel i zarazem głowa rodu, Heinrich Schiller był nie tylko kupcem, ale także jednym z czterech założycieli uzdrowiska w Goczałkowicach.
Rodzina Schillerów przeprowadziła się do Pszczyny z Żor 18 stycznia 1826 roku. Był to kupiec Ludwig, urodzony 23 lutego 1787 roku w Żorach, jego żona Rosalie z domu Schäffer, urodzona w 1803 roku i trójka ich dzieci: Moritz, Fanny i Charlotte. Dwoje kolejnych: Heinrich i Paula urodziło się już w Pszczynie. Z zachowanych akt w pszczyńskim archiwum możemy się dowiedzieć, że Ludwig trudnił się handlem odzieżą męską, prowadził skład cygar, loterię oraz był przedstawicielem towarzystwa ubezpieczeniowego od gradobicia. Należał do pszczyńskiego bractwa strzeleckiego, uzyskując w 1830 roku tytuł króla kurkowego.
Ludwig zmarł 11 września 1851 roku, a jego żona Rosalie 26 lipca 1867 roku. Oboje spoczęli na miejscowym cmentarzu żydowskim, gdzie zachowały się ich okazałe macewy. Tradycje kupieckie swego ojca kontynuował syn Heinrich, urodzony 18 stycznia 1826 roku. W spadku otrzymał 500 talarów w gotówce, za które zakupił w 1854 roku wspomnianą wyżej kamienicę, w której otworzył sklep z artykułami spożywczymi, kolonialnymi i korzennymi. 24 listopada 1853 roku poślubił w pszczyńskiej synagodze Berthę Jaschkowitz, urodzoną w 1827 roku w Gliwicach. W Pszczynie urodziła się dwójka ich dzieci: Hedwig (20 czerwca 1854) i Ludwig (28 lipca 1855).
Warto również wspomnieć o pozostałym rodzeństwie. Najstarsza z sióstr, Fanny, urodzona w 1821 roku w Żorach, poślubiła 29 listopada 1843 roku w Rybniku kupca Josefa Lustiga, urodzonego tamże 14 marca 1814 roku. Oboje doczekali się pięciorga dzieci. Wiadomo, że Josef zmarł we Wrocławiu przed 1902 rokiem i wobec tego zapewne spoczywa na tamtejszym starym cmentarzu żydowskim. Fanny zmarła natomiast 30 października 1918 roku i spoczywa na cmentarzu nowym. Druga siostra, Charlotta, urodzona w 1822 roku w Żorach, poślubiła 9 września 1846 roku w Pszczynie kupca Josefa Panetha z Bielska, gdzie przeprowadziła się po ślubie. Oboje spoczywają na tamtejszym cmentarzu żydowskim, jednak ich okazałe nagrobki zostały skradzione podczas II wojny światowej. Losów Moritza i Pauline jak na razie nie udało się ustalić.
Heinrich Schiller w 1861 roku wszedł w spółkę akcyjną z budowniczym Wilhelmem Czechem w celu założenia uzdrowiska w Goczałkowicach Dolnych. Dzięki uzyskanej pożyczce 10 tysięcy talarów od Josefa Lustiga, udało mu się znacznie rozbudować założony kurort. Heinrich zmarł 5 marca 1875 roku, a Bertha 8 sierpnia 1890 roku. Spoczywają na pszczyńskim cmentarzu żydowskim, a ich nagrobki należą do najbardziej okazałych na terenie nekropolii. Heinrich upamiętniony został także na głazie przy ulicy Uzdrowiskowej w Goczałkowicach.
Po śmierci rodziców pieczę nad rodzinnym dobytkiem przejął syn Ludwig, który także reprezentował uzdrowiskową spółkę. Podobnie jak dziadek należał do pszczyńskiego bractwa strzeleckiego, uzyskując w 1891 roku tytuł króla kurkowego. W 1894 roku we Wrocławiu poślubił Dorotheę Nicolaier. W 1895 roku sprzedał rodzinną kamienicę i wyprowadził się tam na stałe. Zmarł w 1926 roku.
Sławomir Pastuszka
Opracowano na podstawie:
- S. Pastuszka, Śladami pszczyńskich Żydów, s. 19-20.
- zasobów Archiwum Państwowego w Pszczynie.
powrót